Eindelijk komt dan het beloofde schrijfsel over katakana, het andere tekenalfabet naast hiragana. Dit alfabet bevat precies dezelfde klanken als hiragana, en nog een paar meer. De letters zijn hoekiger, en vinden hun oorsprong veelal in (onderdelen van) kanji, de Chinese karakters.  Zo is de letter タ (ta) te herkennen in het karakter 多 (ta of oo, “ver”/”veel”). De uitspraak volgt vrijwel dezelfde regels als hiragana, dus alle letters worden uitgesproken, behalve sommige klinkers aan het eind van woorden of lettergrepen. Voor de medeklinkers k, s, n, m, r, g, d, b, p eindigt zo’n niet uitgesproken klinker altijd op u, bij de letter is het echter to. Ook worden ti en tu vaak overgenomen met de letters チ (chi) en ツ (tsu), omdat dat de hiragana-equivalenten zijn. Zo maak ik hier onderdeel uit van een onderzoeksgroep, geklasseerd als チーム (chiimu, “team”). De klank v wordt bijna altijd met een b geschreven, een soort omgekeerd Spaans, bijvoorbeeld ビデオ (bideo) voor “video”. Dat is lastig, zeker gezien er recentere uitvindingen zijn die een nauwkeuriger klank geven. Een klein geschreven klinker verandert de letter greep ervoor, bijvoorbeeld ティ (ti, te + i), of デゥ (du, de+u). En de letter ウ (u) met een modificator (dakuten) kan gebruikt worden voor de v-klank, bijvoorbeeld ヴ (vu) en ヴァ (va, vu+a).

Zoals gezegd worden de schriften door elkaar gebruikt in al het geschreven Japans. Waar hiragana voornamelijk gebruikt worden voor verbuidingen, voorzetsels, en gewoon veelgebruikte woorden van Japanse oorsprong, is de grootste toepassing van katakana de transcriptie van buitenlandse woorden, in het bijzonder Amerikaans Engels. Het is om deze reden dat vele westerlingen een haat-liefdeverhouding met katakana hebben. Aan de ene kant kan je vele woorden lezen en begrijpen met enkel de kennis van dit alfabet zonder Japans te hoeven leren, aan de andere kant zijn woorden vaak tot moes verbasterd, onherkbendaar buiten voorkennis of een toevallige, onbewuste neuronexcitatie in de diepste krochten van het taalcentrum.

Sommige woorden zijn grappige contracties. Zo zijn daar パソコン (pasokon) voor computer (personal computer), of デジカメ (dejikame)  voor digitale camera. Sommige woorden komen uit andere talen, zoals het bekende voorbeeld アルバイト (arubaito) van “arbeid”, dat hier een bijbaantje betekent. Of ズボン (zubon) voor “broek” van “jupon”, en パン (pan) voor “brood”. Maar net als in Nederland is het hip om allerlei Engelse woorden te gebruiken, die helemaal gejapaniseerd worden. Bijvoorbeeld: フィットネスクラブ (fittonesukurabu) voor “fitness club”, of シャットダウン (shattodaun) voor “shutdown”. Hier ter lering en vermaak wat van de ergste woorden die je zelf kunt proberen (antwoorden aan het einde).

  • カフェ・オ・レ kafe o re
  • ハンバーグ hanbaagu
  • フレンチトースト furenchitoosuto
  • ブライダルヴェール buraidaruveeru
  • ワーターサーバー waataasaabaa

Maar in restaurants is het handig, je komt er vaak wel uit (トマト tomato, ビール biiru, ポテトフライ poteto furai), in tegenstelling tot alle Chinese karakters die je ook nog eens niet kunt uitspreken. De beste manier om achter de betekenis te komen is letterlijk uitspreken, en hopen dat de klank wat bekends oproept. Toch kost het me soms een minuut lang (lezen, uitspreken, nadenken, herhaal de behandeling zo vaak als nodig) om erachter te komen wat ze nu weer bedoelen.

Een ander groot probleem is dat de Japanners kennelijk Engels leren aan de hand van katakana. Oftewel voor de uitspraak van het Engelse woord wordt de katakana-transcriptie aangeleerd. Dit is één van de belangrijkste redenen waarom de met name orale beheersing van het Engels van veel Japanners zo belabberd is. Die denken namelijk dat het sankyuu is (thank you) of saikuringu (cycling).

Hier de antwoorden van de puzzel (!)

  • カフェ・オ・レ kafe o re – café au lait
  • ハンバーグ hanbaagu – hamburger
  • フレンチトースト furenchitoosuto – French toast
  • ブライダルヴェール buraidaruveeru – bridal veil (gespot als naam van een bruidsjurkenwinkel)
  • ワーターサーバー waataasaabaa – water server (naam van een waterkoeler in een TV-reclame)

 

© 2012 Aron Beekman Suffusion theme by Sayontan Sinha